04

Samkeppnishæfni

Samkeppnishæfnisvið vinnur markvisst að hagsmunagæslu í þágu aðildarfyrirtækja þannig að framleiðni og verðmætasköpun þeirra geti aukist. Með ritun umsagna og vöktun nýrra reglna sem varða atvinnulífið gæta samtökin að því að rödd atvinnulífsins fái að hljóma. Á hverju ári berast Samtökum atvinnulífsins fjöldi mála til umsagnar. Mál berast frá Alþingi, ráðuneytum, stofnunum og fyrirtækjum. Þegar nýjar reglur eru settar er varða rekstrarskilyrði fyrirtækja og atvinnulífið í heild stendur samkeppnishæfnisvið vaktina og gætir þess að hugað sé að hagsmunum fyrirtækja. Auk þess taka SA oft upp mál að eigin frumkvæði og vekja athygli stjórnvalda eða almennings á þeim.

Samráðsgátt stjórnvalda hefur auðveldað hagsmunaaðilum að koma sjónarmiðum sínum á framfæri á fyrri stigum máls. Gáttin eykur gagnsæi og möguleika SA á að taka þátt í stefnumótun og ákvarðanatöku opinberra aðila. SA skoða öll mál sem koma í gáttina og meta hvort þau hafi áhrif á atvinnulífið og skrifa þá eftir atvikum umsögn.

Kórónaveiran

Ekki þarf að hafa mörg orð um þau gríðarlegu áhrif sem heimsfaraldur kórónaveirunnar hefur haft á atvinnulífið. Samkeppnishæfnisvið kom að tillögum og umsögnum um flest úrræði stjórnvalda til að aðstoða fyrirtæki við að standa vörð um störf og auðvelda viðspyrnu þegar kreppunni léttir. Samtökin tóku jafnframt þátt í mótun reglna og umfjöllun um breytingar á sóttvarnareglum sem höfðu mikil áhrif á atvinnulífið. 

Einföldun regluverks

Á samkeppnishæfnisviði er lögð sérstök áhersla á einföldun regluverks sem gildir um atvinnulífið en SA styðja við öll mál sem hafa það að markmiði að einfalda reglubyrði. Íslenskt atvinnulíf býr við eina þyngstu reglubyrði sem þekkist meðal aðildarríkja Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD). Mikilvægt er að atvinnulífið búi við skýrar og góðar leikreglur og að almenningur, hið opinbera og önnur fyrirtæki séu vel varin gagnvart ólögmætri háttsemi í atvinnurekstri. Öflugt eftirlit með atvinnustarfsemi er einnig mikilvægt til að auka trúverðugleika atvinnulífsins, einkum fyrir útflutningsgreinar gagnvart erlendum kaupendum vöru og þjónustu. Lagaumhverfi og eftirlit má hins vegar ekki vera of íþyngjandi. Slíkt eykur kostnað fyrirtækja sem minnkar svigrúm þeirra til launahækkana og veikir samkeppnishæfni þeirra gagnvart fyrirtækjum í öðrum löndum. Veikari samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs leiðir til þess að störf verða færri en ella og starfsöryggi minna. Fyrirtæki skila þannig minni skatttekjum sem gerir það að verkum að hið opinbera verður verr í stakk búið til að standa undir grunnþjónustu sinni við almenning. Einföldun laga- og eftirlitsumhverfis atvinnulífsins er því hagsmunamál allra landsmanna og nauðsynlegur þáttur til að bæta kjör og tryggja næga atvinnu.

Opinbert eftirlit

Á Íslandi er aragrúi stofnana sem annast opinbert eftirlit með fólki og fyrirtækjum. Eftirlitsmenningin hefur helst til litast af tortryggni en ætti miklu frekar að einkennast af trausti og gagnkvæmri virðingu fyrirtækja og stofnana. Eftirlitsstofnanir mega ekki ganga út frá því að lögbrot séu eðlilegur þáttur í starfi vinnandi fólks og rekstri fyrirtækja. Vandamálin eru margvísleg en stöðlun á framkvæmd eftirlits gæti verið ein lausnin. Draga þarf úr matskenndum þáttum og gæta þess að niðurstöður eftirlits séu ekki litaðar af geðþóttaákvörðunum heldur fyrirfram skilgreindum matsþáttum.

Opinbert eftirlit ætti að taka breytingum eins og annað samhliða framþróun á ýmsum sviðum og breyttum viðhorfum. Í því samhengi væri skynsamlegt að greina og ná utan um umfang opinbers eftirlits með kerfisbundnum hætti og endurmeta reglur sem í gildi eru. Meta þarf hvort tilteknar reglur eigi enn við og bæði þjóni og náði eðlilegum markmiðum.. Að auki þarf að vera á varðbergi við innleiðingu nýrra reglna, sérstaklega alþjóðlegra, og gæta þess að þær flæki reglurammann ekki um of þannig að erfitt sé fyrir fyrirtæki að framfylgja þeim. Heildstætt mat ætti að fara fram á fyrirliggjandi umgjörð, þ.e. að gömlum reglum sé skipt út fyrir nýjar í stað þess að regluverkið sé stöðugt þyngt.

Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar segir að markvisst verði unnið að því að auka samkeppnishæfni og sveigjanleika íslensks atvinnulífs með því draga úr hindrunum í gildandi regluverki og tryggja að ný löggjöf sé skýr og skilvirk. SA hafa fylgt og munu fylgja því eftir að við það verði staðið. Í nóvember 2020 var kynnt samkeppnismat OECD á regluverki ferðaþjónustu og byggingariðnaðar þar sem gerðar voru 438 tillögur til úrbóta og breytinga á gildandi lögum og reglum til að auka samkeppnishæfni atvinnugreinanna. SA hafa talað fyrir því að slíkt mat sé framkvæmt á öllum sviðum atvinnulífsins. 

SA hafa bent á að við lagasetningu skorti verulega á mat á áhrifum hennar á atvinnulífið. Ísland er mjög langt á eftir nágrannaríkjum í þessum efnum. Hér eru metin áhrif á tekjur og gjöld ríkissjóðs, lagt er gróft mat á áhrif á sveitarfélög og nýlega var farið að leggja kynjamat á lagafrumvörp. Uppi hafa verið hugmyndir um að loftslagsmeta frumvörp en ekki hefur verið skýr vilji af hálfu stjórnvalda til að meta áhrif lagasetningar á atvinnulíf. SA mun áfram leggja áherslu á í umsögnum sínum að efnahagsleg áhrif lagasetningar verði metin.

Greinaskrif

Starfsmenn samkeppnishæfnisviðs skrifa reglulega stutta pistla og greinar í fjölmiðla um málefni sem efst eru á baugi hverju sinni.  Á starfsárinu voru m.a. birtir pistlar um sjálfbærnimál, sameiningu eftirlitsstofnana og sóttvarnalög.

Í mars 2022 voru samkeppnishæfnisvið og efnahagssvið sameinuð í eitt sterkt svið sem mun halda áfram að gæta að hagsmunum íslensks atvinnulífs. 

Útgáfa

Á árinu fór fram greinargóð vinna varðandi heilbrigðismál og heilbrigðiskerfið á Íslandi. Afurðin varð heilbrigðisskýrslan Heilbrigðisþjónusta á tímamótum sem kemur inn á vanda heilbrigðiskerfisins, hugmyndir, áskoranir og lausnir.

Skýrsluna má nálgast hér.